ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΡΦΗΣ (του Δημήτρη Μπαρσάκη)

(του Δημήτρη Μπαρσάκη)

Το όνομα Δίρφυς έχει προελληνική προέ-
λευση και η ετυμολογία του είναι άγνωστη,

ενώ το όνομα Δίρφη, αποτελεί απλή μεταλ-
λαγή του τριτόκλιτου Δίρφυς (γεν. Δίρφυος)

σε πρωτόκλιτο.

Φωτογραφία  της Δίρφης απο τον Άγιο Αθανάσιο.

Το όνομα Δέλφη αλλά και Δέλφι (το) προέκυψε εκ παραφθοράς του Δίρφυς / Δίρφη και προφανώς δεν έχει ετυμολογική συγγένεια με τα προσηγορικά ουσιαστικά δελφύς (=μήτρα) και δελφίς (=δελφίνι) ούτε με τα ανθρωπωνύμια και εθνικά Δελφός (αρσ.) και Δελφίς (θηλ.) ούτε με το ανθρωπωνύμο Δέλφις (αρσ.) ούτε και με το τοπωνύμιο Δελφοί. Υπ' όψιν ότι Δελφ (το) ονόμαζαν το όρος οι Αλβανοί της Βοιωτίας, τουλάχιστον από τον 19ο αιώνα [1].

Εν τούτοις, ορισμένοι που αδυνατούν να αντιληφθούν ότι τα ονόματα Δίρφυς / Δίρφη και Δέλφη / Δέλφι ταυτίζονται, έχουν προωθήσει σε τοπικό επίπεδο την άποψη ότι το όνομα Δέλφη / Δέλφι έχει σχέση με το όνομα Δελφοί και δεν ονομάζει όλο το όρος παρά μόνο την κορυφή του. Η δε Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια (1926-1934), αναφέρει αυθαιρέτως την κορυφή του όρους με το όνομα Δέλφις. Σημειωτέον ότι ο μυθικός Δέλφις, σύμφωνα με μια όχι και τόσο διαδεδομένη εκδοχή, ήταν γιος του Κασταλίου και ονοματοθέτης των Δελφών (βλ. Ωρίων ο Θηβαίος, Ετυμολογικόν, Δ.46.24-25). Παρατηρούμε, πάντως, ότι σε παλαιότερους χάρτες της Ελλάδας, συντεταγμένους στο εξωτερικό και εκδοθέντες από τον 18ο έως τις αρχές του 20ου αιώνα, το όρος είναι ορθώς και ευκρινώς καταγεγραμμένο είτε με το αρχαιότερο είτε με το εκ παραφθοράς, νεότερο όνομά του, δηλαδή είτε ως Dirphe ή Dirphys είτε ως Delfi (ή Delphi). Και μάλιστα, σε χάρτη του 1929, σημειώνονται αμφότερα τα ονόματα: Oros Delphi και Oros Dirphys, με το δεύτερο σε παρένθεση. Από την άλλη, στη Χάρτα του Ρήγα (1797), η οποία περιέχει γενικότερα πολλές ανακρίβειες, το όρος εμφανίζεται με το ανεξήγητο όνομα Θέτρος δέλφος.

Από το όνομα Δίρφυς παράγεται το εθνικό Δίρφυος (αρσ.) / Διρφύα (θηλ.) και το μεταγενέστερο επίθετο διρφυακός, -η, -ο(ν)˙ από το δε όνομα Δέλφη, παράγεται το τοπικό ουσιαστικό δελφίτης, το οποίο ονομάζει τον πνέοντα από την πλευρά του όρους προς την πεδιάδα των Ψαχνών ανατολικό άνεμο. Αξίζει τέλος να αναφέρουμε και το αποδιδόμενο στη Δίρφη παρωνύμιο Ναζού, για τα "νάζια" που κάνει ο καιρός της με τις συχνές κι απρόβλεπτες μεταβολές του.       

[1]. H.N. Ulrichs, "Reisen und Forschungen in Griechenland", Teil II: "Topographische und archaologische Abhandlungen", A. Passow (Herausg.), Weidmannsche Buchhandlung, Berlin 1863, σελ. 240.

                      

https://drive.google.com/file/d/1cfCEMciNvr1u1ps6KODx9iB2coNkSPC4/view