Γιαννούκος Ιωάννης (Μπαμπαχούσος)

Ο Κωνσταντίνος Γιαννούκος (Κωνσταντάρας), είχε πέντε παιδιά.

Το Γιάννη (Μπαμπαχούσος), το Γιώργο (Καλογράκης), το Δημήτρη (Μπίτσας) που πήγε στην Κάτω Στενή, το Χρήστο, που πήγε στους Καθενούς και την Αργώ (Αργυρώ) που παντρεύτηκε Γαλάνη.

Ο Δημήτριος  Γιαννούκος (Δάσκαλος)
με τη σύζυγό του Αγγελική
το γένος Παπακωνσταντίνου.

Ο Γιάννης (Μπαμπαχούσος) παντρεύτηκε με την Παναγιού Θωμά και έκαναν πέντε παιδιά, δύο αγόρια και τρία κορίτσια.

Τον Κώστα, το Δημήτρη, τη Ζαχαρού, την Κατερίνα και την Ελένη.

Η Ζαχαρού παντρεύτηκε με το Γεώργιο Τσουτσαίο, η Κατερίνα με το Δημήτρη Κορώνη (Κουτουρλό) και η Ελένη με τον Καμαριώτη.

ΣΚΟΥΝΤΕΡΙ 2018

Μπακάλικα της Στενής

Τα μπακάλικα στη Στενή ήταν οικογενειακές επιχειρήσεις.

Όποιος ήθελε να ασχοληθεί με αυτό, διαμόρφωνε ένα χώρο στο ισόγειο του σπιτιού του (πολύ λίγοι είχαν ενοικιαζόμενα) και με τη βοήθεια του μαραγκού του χωριού έφτιαχνε τον εξοπλισμό, ο οποίος αποτελείτο από τον πάγκο, πάνω στον οποίο ήταν η ζυγαριά με τα ζύγια και από κάτω είχε ράφια και ασφαλώς το συρτάρι για τις εισπράξεις, που μέσα ήταν χωρισμένο με σανιδάκια για να βάζει τα χρήματα, το κάθε νόμισμα στη θέση του, δραχμές, πενηνταράκια, δεκάρες εικοσάρες κλπ.

Ζυγαριά

Γύρω-γύρω οι τοίχοι είχαν ξύλινα ράφια και τα κάτω ράφια ήταν διαμορφωμένα, με ένα σανίδι κάθετο μπροστά και άλλα σανίδια ενδιάμεσα ώστε να δημιουργούνται ξύλινες θήκες και να τοποθετούνται χύμα η ζάχαρη, το ρύζι, διάφορα όσπρια κ.α., διαφορετικά τα άφηναν με τα σακιά τοποθετημένα σε εμφανές σημείο.

Λιοτρίβια της Στενής

Όπως έχουμε πει σε προηγούμενη αναφορά μας, όταν μάζευαν τις ελιές, τις αποθήκευαν στο κατώι του σπιτιού, μέχρι να έρθει η σειρά για να πάνε στο λιοτρίβι. Και αυτή η «σειρά» αργούσε μέρες, ίσως και εβδομάδες.

Όταν ερχόταν η σειρά για να μπουν οι ελιές στο λιοτρίβι, τις έβαζαν σε σακιά, τις φόρτωναν στο ζώο και τις μετάφεραν στο λιοτρίβι.

Εκεί η πρώτη δουλειά ήταν να ζυγιστούν.

Παλιές λέξεις της Στενής-Μ

Μαγαρίζω:. Λερώνω, βρωμίζω, βεβηλώνω, μιαίνω.

Μαγκάνι:. (α).Μηχανισμός με τον οποίο, το νήμα από την ανέμη μεταφερόταν στα μασούρια.

Μαγκάνι:. (β). Μηχανισμός με τον οποίο ανέβαζαν το νερό απ΄ το πηγάδι.

Μάγγος:. Διαμόρφωση χώρου στο έδαφος, για να κοιμηθούνε τη νύχτα στα χωράφια (έφτιαξα μάγγο). Όταν φυσούσε, έβαζαν γύρω–γύρω δεμάτια από άχυρο, ενώ για κλινοσκεπάσματα χρησιμοποιούσαν σακιά, κουρελούδες, πατατούκες κ.λ.π.

AΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Σκουντέρι

Σύμφωνα με την παράδοση οι κάτοικοι των οικισμών της περιοχής Σκουντέρι μετοίκησαν 7 χιλιόμετρα προς τα βόρεια στην σημερινή θέση της Στενής. Οι Σκουντεριώτες μαζί με τους φυγάδες που έβρισκαν καταφύγιο στο πυκνό λόγγο της Στενής δημιούργησαν το Χωριό.

Οι οικισμοί βρίσκονταν στις θέσεις Παλιοχώρι, στον Άγιο Νικόλαο,στον Άγιο Δημήτριο και αναφέρεται επίσης και η θέση Αγία-Τρίτη όπου διασώζεται και  εκκλησία. Από το 1750 όταν χτύπησε η πανούκλα την Εύβοια οι πληθυσμοί των χωριών αυτών αποδεκατίστηκαν και κατέφυγαν στο δάσος της Στενής γιατί πίστευαν ότι το δάσος καταπολεμάει τις μολυσματικές ασθένειες.

Υπολείμματα σπιτιών δεν υπάρχουν ούτε καν λιθοσωροί που να πιστοποιούν την ύπαρξη κατοικιών πράγμα που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι αυτά τα σπίτια ήταν πλίνθινα από το κόκκινο χώμα που υπάρχει στην περιοχή το οποίο είναι και σήμερα περιζήτητο από τις βιομηχανίες κεραμικών. Στην μόνη περιοχή που διασώζονται πολλά σπασμένα κεραμίδια είναι η περιοχή «Κεραμιδαριό».Μπορούμε να κάνουμε μόνο υποθέσεις και να πούμε ότι στην περιοχή υπήρξε οικισμός η μεταγενέστερο κεραμοποιείο.

ΜΥΘΟΙ ΘΡΥΛΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

«Τώρα κι αν τα μεσάνυχτα πάνε στο μύλο τα ξωτικά κι οι νεράιδες, ποιόνε να βρούνε και ποιος να τις δει;»…

Το χειμώνα πολλοί μύλοι που δεν είχε δίπλα την κατοικία του ο μυλωνάς ερήμωναν τα βράδια μιας και οι ιδιοκτήτες πήγαιναν σπίτι τους στο χωριό, οπότε στη φαντασία των κατοίκων γινόταν τόπος κατοικίας για τους καλικαντζάρους ή τις νεράιδες.

Όποιος πιει και ξεδιψάσει

απ’ της νύμφης το νερό
λύπη δεν τον ξαναγγίζει

ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΗΣ ΣΤΕΝΗΣ-ΜΕΛΕΤΗ

Καταγραφή και μελέτη: Γεωργία Καρδιόλακα

Διήγηση: Μαρία Ντούρμα-Μυτάκη

Ο όρος ‘παραμύθι’ δεν σηματοδοτούσε πάντα είδος λογοτεχνίας κατάλληλο αποκλειστικά για παιδιά. Στην πραγματικότητα, αυτό είναι ένας πρόσφατος διακανονισμός, που προέκυψε από την ικανότητα της αλληγορικής φύσης του παραμυθιού να περνάει

ηθικά διδάγματα. Εντούτοις, η ιστορία του παραμυθιού ξεκινάει από αρχαιοτάτων χρόνων ως τρόπος διασκέδασης, με στοιχεία σάτιρας – πολλές φορές πρόστυχου περιεχομένου –, τραγωδίας ή ακόμα και τρόμου. Τα χαρακτηριστικά των σύγχρονων διασκευών είναι ότι έχουν στερεότυπη αρχή («μια φορά κι έναν καιρό»), χαρούμενο τέλος, και συχνές συναισθηματικές

περιγραφές, που εμπλουτίζουν και φορτίζουν τη διήγηση. Αντίθετα, οι περιγραφές στα Ελληνικά, παραδοσιακά παραμύθια είναι λακωνικές. Επίσης, οι ιστορίες συνήθως αρχίζουν και τελειώνουν απότομα, χωρίς σαφή οριοθέτηση ηθικού διδάγματος. Η βασική διαφορά, όμως, μεταξύ των σύγχρονων και των παλιών παραμυθιών είναι ο τρόπος διήγησης και μεταφοράς. Σήμερα, οι διάφορες εκδοχές είναι καταγεγραμμένες και συνήθως διαβάζονται στους ακροατές, χωρίς ιδιαίτερη ευθύνη στη ευφράδεια του αναγνώστη.

«Πλάστηδες» και «χαλαστήδες»

Η Στενή δημιουργήθηκε από το νερό και το νερό είναι αυτό που την διατηρεί. Το νερό δημιουργεί αυτό το υπέροχο φυσικό περιβάλλον. Στο διάβα των αιώνων οι καταστροφές που γνώρισε αυτό το υπέροχο φυσικό περιβάλλον ήταν πολλές. Η φύση όμως έχει τον τρόπο να επουλώνει τα τραύματά της  και να επανέρχεται, όσο βέβαια δεν επεμβαίνει ο άνθρωπος. Ο Γ.Ντεγιάννης

Ο άνθρωπος ενάντια στο δάσος

Η άμυνα της χλωρίδας άρχισε να κλονίζεται από τότε, που ο άνθρωπος ημέρεψε τα ζώα. Μέσα στο πέρασμα των αιώνων και των χιλιετηρίδων ο ανήσυχος νους του δεν μπορεί να σταματήσει στο καταχτημένο ,να πει: «μου φτάνει αυτό που γνώρισα».

Ο ΣΕΒΡΗΚΑΣ

Της Γεωργίας Καρδιόλακα

Το πιο πεισματάρικο σούρουπο σ’ αυτά τα μέρη ήταν το σούρουπο της Κλεισούρας. Μέσα στη χαράδρα, σαράντα καλύβια όλα κι όλα κι ο ήλιος ίσα που τα καταδεχόταν. Τρεις τέσσερις ώρες της ημέρας μόνο κατάφερναν να μπουν ακτίνες να ζεστάνουν τον τόπο. Κατατρεγμένο το φως, όπως κι οι κάτοικοι, κυνηγημένοι όλοι τους πάππου προς πάππου, κληρονομιά αιώνων η φυγή. Για την οικογένεια του Καπετάνιου έλεγαν ότι ήταν εκεί απ’ την εποχή που αφέντες στον Έγριππο ήσαν ακόμα οι Ενετοί. Από πολύ παλιά έβρισκαν καταφύγιο κάτω από τη Δέλφη, οι διωγμένοι και οι κυνηγημένοι. Πίστευαν στο βουνό. Τους τάιζε, τους πότιζε και τους προστάτευε. Ακόμη κι ο ίσκιος ήταν καλοδεχούμενος εκεί. Γιατί κάθε καλός Κλεισουρίτης το ’ξερε πως ήταν η σκιά της αρχαίας «αγίας». Κι αν και σπουδές δεν ξέρανε να μάθουν τ’ όνομά της, την ξέρανε ότι ήταν εκεί, με τις φτερούγες ανοιχτές σα μάνα να τους φυλάει απ’ το κακό.

ΣΤΕΝΙΩΤΙΚΗ ΛΑΛΙΑ

Η ελληνική  γλώσσα είναι από τις  πλούσιες  στον κόσμο. Αυτός ο πλούτος μεγαλώνει ακόμα περισσότερο  αν προσθέσουμε τις διαλέκτους και τους τοπικούς ιδιωματισμούς. Τα τελευταία χρόνια οι διάλεκτοι και οι τοπικοί ιδιωματισμοί χάνονται για πολλούς και διαφόρους λόγους. Η ενιαία εκπαίδευση, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η «πολιτιστική» επίθεση που δέχτηκε ο χωριάτικος τρόπος ομιλίας, είναι οι κυριότεροι λόγοι που συνέτειναν σε αυτό. Στη Στενή ο τοπικός ιδιωματισμός  έχει εκλείψει στην νέα γενιά και συντηρείται σε μεγάλο ποσοστό μόνο στις μεγάλες ηλικίες. Λέξεις και φράσεις χάνονται. Λέξεις και φράσεις  που οι άνθρωποι του τόπου µας  δεν  έµαθαν στο σχολείο, αλλά πάππου προς πάππου µε την προφορική παράδοση. Σε γενικές γραμμές η Στενιώτικη  ντοπιολαλιά  «τρώει» τα άφωνα φωνήεντα, ενώνει κάποιες λέξεις, μετατρέπει σε πολλές περιπτώσεις το ο και το ω σε ου και το ε και αι σε ι. Η ρίζα των λέξεων έχει βάση την αρχαία ελληνική ενώ οι λέξεις από ξένες γλώσσες  είναι λίγες και είναι αυτές που χρησιμοποιούνται σε όλη την υπόλοιπη

Ο ΝΕΡΟΜΥΛΟΣ

ΔΙΡΦΥΑΚΑ

ΣΚΟΥΝΤΕΡΙ

Παροιμίες Υ-Φ-Χ-Ψ-Ω

Υ

•Υπέρ της αεροπορίας.

Φ

•Φάγαμε μαζί, ψωμί κι αλάτι.

•Φάγαμε το βόδι κι αφήσαμε την ουρά.

•Φάε αράπη λάχανο, καλά είναι και τα ψάρια.

•Φαίνεσαι σαν μύγα μες στο γάλα.

•Φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι.

•Φάτε μάτια ψάρια και κοιλιά περίδρομο

•Φέξε μου και γλίστρησα.

•Φεύγει ο γάτος, χορεύουν τα ποντίκια.

•Φίλε, στο φίλο μην το πεις ποτέ το μυστικό σου, φίλος στο φίλο θα το πει κι είναι κακό δικό σου.

•Φίλησε κατουρημένες ποδιές.

•Φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό το Γιάννη.

•Φταίει το γαϊδούρι και δέρνουν το σαμάρι. (και ανάποδα).

•Φύλαξέ με όταν μ΄εύρεις για να μ΄έχεις όταν θέλεις.

•Φύλαξε φίδι το χειμώνα, να σε δαγκώσει το καλοκαίρι.

•Φυλάξου απ΄ την κακιά ώρα, για να ζήσεις χίλια χρόνια.

•Φωνάζει ο κλέφτης, να φοβηθεί ο νοικοκύρης.

•Φωνή λαού, οργή Θεού.

•Φωτιά στα μπατζάκια σου.

Χ

•Χαιρέτα μας τον πλάτανο.

•Χάνει το σκυλί τον αφέντη του.

•Χάσαμε τ΄ αυγά και τα καλάθια ή και τα πασχάλια.

•Χέρι που δεν μπορείς να δαγκώσεις, φίλα το.

•Χέρι που σου δίνει, ποτέ μην το δαγκώσεις.

•Χίλιες γνώμες άκου κι απ΄ τη δική σου μη βγαίνεις.

•Χόρευε κυρά Σουσού, τήρα κι από πίσω σου.

ΤΑ ΣΚΥΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΤΣΑΡΗ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

Ο Κωτσαρής Ντουμάνης έμενε στο Σκουντέρι.Όπωςσε όλα τα σπίτια της περιοχής τότε,μιλάμε περίπου για το 19 έμενε όλη η οικογένεια μαζί.Γύρω στα είκοσι άτομα σε ένα δωμάτιο στο οποίου τις άκρες φιλοξενούσαν και τα ζώα τους.Παιδιά του Κωτσαρή ήταν ο Βαγγέλης,ο Σπύρος(Καρακαβέλας),ο Γιώργος(Μπούκας), ο Χρήστος(Κίττας), η Μαρία που παντρεύτηκε αργότερα Ντουμάνη(Μπέη,ε΄χαν ξεσυγγενέψει) και η Βασίλω που πήρε Αρβανίτη (το Γουργούτα).

ΟΙ ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΛΗΛΑ

 

Ο τελευταίος νερόμυλος καταστράφηκε πριν είκοσι περίπου χρόνια. Μια πυρκαγιά αποτέλειωσε το έργο του χρόνου. Κι έτσι ένας νερόμυλος αιώνων, άγνωστο το πότε κτίστηκε, το μόνο που ξέρουμε ότι επί Τουρκοκρατίας λεγόταν μύλος του Μπολολιά, έμεινε ένας σωρός από πέτρες, θάβοντας όλα τα υπολείμματα και τους πρωτόγονους μηχανισμούς που περιείχε.

ΚΥΝΗΓΟΙ «ΘΗΣΑΥΡΩΝ»

 

Από «ψιλό κόσκινο» έχουν περάσει κατά καιρούς την Εύβοια οι «κυνηγοί θησαυρών». Φήμες και ιστορίες για άτομα που έχουν βρει κρυμμένους θησαυρούς και όχι μόνο, υπάρχουν πολλές. Αρχαία, ρωμαϊκά, βυζαντινά, κατοχικά, είναι το όνειρο πολλών. Ακόμα και οι πρόσφατες ιστορίες έχουν γίνει θρύλος και φυσικά, από στόμα σε στόμα γίνονται ακόμα πιο τραβηγμένες.

Μέσα από όλες αυτές τις ιστορίες όμως κάπου υπάρχει και αλήθεια. Η ζημιά που έχει γίνει για την ιστορία και την κληρονομιά της περιοχής είναι τεράστια. Πολλές φορές όμως, για τη ζημιά δε φταίνε μόνο οι αρχαιοκάπηλοι. Και θα αναφέρουμε ένα παράδειγμα: Όταν φτιαχνόταν ο κεντρικός οδικός άξονας, σε πολλές περιπτώσεις (π.χ. Κρασάς) τα μηχανήματα έπεσαν επάνω σε νεολιθικούς οικισμούς. Προχώρησαν

Το τραγούδι του Μπατσακούτσα

Το τραγούδι του Μπατσακούτσα λεγόταν σε πολλά χωριά της περιοχής μας . Το όνομα Μπατσακούτσας απαντάται και σήμερα στο Πήλι και σύμφωνα με την παράδοση της οικογένειας κατάγονται από βερβερίνους πειρατές.

 Σύμφωνα με την στενιώτικη εκδοχή της ιστορίας η Βασιλική ήταν μια πολύ όμορφη Στενιώτισσα που ερωτεύτηκε ο λήσταρχος Αντώνης Μπατσακούτσας. Τον αγάπησε κι αυτή όμως μιας και ήταν όμορφος και λεβέντης. Ένας νέος από τις πιο ισχυρές και πλούσιες οικογένειες της Στενής,ο Παπής ζήτησε από τους δικούς της την Βασιλική σε γάμο. Αυτοί χωρίς να γνωρίζουν τον έρωτα της Βασιλικής έδωσαν τον λόγο τους. Ο Μπατσακούτσας και τα δυο αδέρφια του έκλεψαν την Βασιλική. Τους καταδίωξε ο προσβεβλημένος γαμπρός με το σόι του και με την βοήθεια της χωροφυλακής σκότωσαν τον Μπατσακούτσα. Ο Παπής σκότωσε και την Βασιλική όταν του είπε ότι αγαπάει τον Μπατσακούτσα.   

 Η πραγματική ιστορία βέβαια πρέπει να είναι αρκετά διαφορετική. Οι αφηγητές όμως της εποχής έκαναν την ιστορία όπως ήθελαν για να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των ακροατών.  Ο Μπατσακούτσας δεν ήταν λήσταρχος απλώς ένας ερωτοχτυπημένος νεαρός που έκλεψε την κοπέλα που αγαπούσε. Και ο Παπής είναι ένα όνομα η παρατσούκλι που δεν συναντάται στη Στενή. Οι Παπήδες είναι το παρατσούκλι που είχαν οι Κορδώνηδες από την Αγιά Σοφιά. Επίσης το τραγούδι που διασώθηκε αναφέρει φυλάκιση του Αντώνη Μπατσακούτσα και όχι θάνατο.

Οι Μπατσακτσαίοι βαλαν βουλή, να πάρουν τη Βασιλική.

Περπατά, Κούλα µ’, γλήγουρα για θα µας πιάσουν σήµερα.

∆ε µπουρ’ Αντώνη µ’ να περπατήσου, λιώσανι τα παπούτσια

 µου έλιωσι κι η πατούσα µου.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΗΤΑΚΗΣ

Ο ΑΓΡΙΟΣ ΛΥΚΟΣ ΤΗΣ ΔΙΡΦΥΣ

Μυθολογικός Δίρφυος ήρωας γιος του Υριέα και της νύμφης Κλονίης, εγγονός της Πληάδες Αλκυώνης και του Ποσειδώνα, αδελφός του Νυκτιέα. Δεν αναφέρεται πουθενά ποιο ακριβώς μέρος της Δίρφυς ήταν πατρίδα του Λύκου.  

Από την ονομασία της τοποθεσίας Υέρια ή Ερια από τον πατέρα του Υριέα είναι ο πιθανότερος τόπος καταγωγής του. Μαζί με τον αδερφό του σκότωσαν τον Φλεγύα γιο του Άρη. Μετά τον φόνο οι δύο φυγάδες βρήκαν καταφύγιο στην Θήβα, όπου πολιτικογραφήθηκαν από τον Πενθία ο οποίος ονόμασε τον Λύκο

ΤΟΠΙΑ

...!
1880.Η Δίρφυς , όπως φαίνεται από την Βοιωτία

Ο Βράχος

Μουρές

Κάτω Στενή.Βράχος.Δέλφη

Απο τη Μανίτσα

ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

Οι κισσοί τυλίγουν τα πάντα

Φλεβάρης και η "άμυαλη"έχει ανθίσει

ΟΙ ΑΥΛΕΣ

Η ΓΟΥΡΝΑ

Οι γούρνες φτιάχνονταν μπροστά στα σπίτια κάτω απο την βρύση..Εκεί έκαναν πολλές δουλειές οι νοικοκυρές και έπλεναν τα πάντα.

Ο ΦΟΥΡΝΟΣ

Ο ΛΗΛΑΣ ΣΤΙΣ ΕΠΟΧΕΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

ΧΕΙΜΩΝΑΣ

Παροιμίες Τ

•Τα βρήκε μπαστούνια.

•Τα δικά μου, δικά μου και τα δικά σου μισιακά.

•Τα ευκόλως εννοούμενα, παραλείπονται.

•Τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου.

•Τα καρύδια τα καλά, λίγα είναι κι ακριβά.

•Τα κουμπιά της Αλέξαινας.

Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

Η ποικιλία της φορεσιάς

Η ποικιλία της φορεσιάς εξαρτιόταν από το φύλο, την ηλικία, την οικονομική κατάσταση, το επάγγελμα, αν η γυναίκα ήταν ελεύθερη ή παντρεμένη. Στο χωριό μας στις περισσότερες περιπτώσε