ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗΝ ΑΡΤΑΚΗ

Γράφει η Φεβρωνία Διακουμή - Αργυροπούλου

Έθιμο σημαίνει παράδοση, σημαίνει πολιτισμός, σημαίνει ρίζες και ιστορία για έναν λαό. Σημαίνει γονείς, οικογένεια, γειτονιά, θύμηση, νοσταλγία, σεβασμός. Σημαίνει τήρηση ορισμένων κανόνων που διδαχθήκαμε μέσα στον οικογενειακό μας περίγυρο και την κοινωνία που ζούμε και βιώνουμε σαν άνθρωποι. Χριστούγεννα των Αρτακιανών, λαμπρή γιορτή που την περίμεναν όλοι με μεγάλες ετοιμασίες και προμήθειες.

Ο στόλος με τα ψαροκάικα έδενε στο μουράγιο της πόλης για ένα εικοσαήμερο. ΄Επρεπε οι ναυτικοί να βρίσκονται στα σπίτια τους τέτοιες μέρες, κοντά στους δικούς τους. Κάθε νοικοκυρά ετοίμαζε το σπιτικό της, στόρια, μπερντέδες, χαλιά και τσεβρέδες στόλιζαν τα Αρτακηνά σπίτια (άφταστη η

Αρτακιανή στο γούστο και το στόλισμα του σπιτιού της). Παραμονές ψώνιζαν οι πεθερές τα δώρα στην αρραβωνιασμένη νύφη και αυτή έπρεπε να ανταποδώσει. Τη μεγάλη Παραμονή της Γέννησης του Χριστού, ήταν το αποκορύφωμα της οι προετοιμασίες των φαγητών. Σελινάτο χοιρινό με κόκκινη πιπερίτσα και αφράτο αυγολέμονο είναι μέχρι σήμερα το παραδοσιακό φαγητό τον Αρτακιανών. Οι λαχανοντολμάδες, τα σουσαμένια κουλήκια, το κόκκινο (μπρούσκο) κρασί στολίζει πάντα το γιορτινό τραπέζι. Σήμερα έχουν προστεθεί πολλές ποικιλίες φαγητών. Τα κάλαντα των παιδιών Χαρούμενες νότες σε όλες εις γειτονιές. Ανήμερα τα Χριστούγεννα όλοι ανταλλάσσουν εγκάρδιες ευχές και πολλοί δεν ξεχνούν να επισκεφθούν και να βοηθήσουν οικογένειες που έχουν ανάγκη. ‘Υστερα από λίγες μέρες αρχίζει η προετοιμασία της βασιλόπιτας, σωστή ιεροτελεστία. Δύο μέρες πριν την Πρωτοχρονιά η μητέρα με την μεγάλη κόρη ετοιμάζουν τις δόσεις. Ετοιμάζουν τη ζύμη (είδος κέικ) και την τοποθετούν στο μεγάλο ταψί. Η δεύτερη βασιλόπιτα είναι και η πιο χαρακτηριστική. Είναι η φυλλένια πίτα (με φύλλο μπακλαβά, ζάχαρη, βούτυρο και αμύγδαλα) ή ζαχαροκάντιο ζυμωτή. Το φλουρί παλαιότερα ήταν Χρυσό Κωσταντινάτο. Σήμερα είναι απλό

Αρτάκη  Κύζικος Μικρά Ασία

νόμισμα. Πάντα το τυλίγουμε σε αυγάεσεφλο. Η συμβολή του είναι το σπίτι γεμάτο σαν τ’ αυγό. Ανασηκώνουμε κάποια άκρη του ζυμαριού και το τοποθετούμε. Κάθε νοικοκυρά παλαιότερα είχε το σημάδι της στις πίτες της για να τις ξεχωρίζει στους φούρνους, που τις παραμονές γινόταν νυχτέρια για να τις προλάβουν οι φουρνάρηδες. Σαν σφραγίδα λοιπόν έβαζαν στη μέση της βασιλόπιτας ένα κλωνάρι ελιάς, δύο φύλλα δάφνης, ένα κλωναράκι δενδρολίβανο κ.λ.π. Η κοπή της πίτας γίνεται την παραμονή της Πρωτοχρονιάς μετά το βραδινό φαγητό. Το Πρωτοχρονιάτικο φαγητό είναι η κουσκουσόσουπα από αρνίσιο κεφαλάκι και λαιμό, ή από κότα. Στο τέλος του φαγητού η μητέρα φέρνει το ταψί με τη βασιλόπιτα. Τριγύρω τη στολίζει με πιατέλες από φρούτα και ξηρούς καρπούς. Τη θυμιάζει τρεις φορές σε σχήμα σταυρού, θυμιάζει τα εικονίσματα, τους παρευρισκόμενους και ύστερα τα δωμάτια και εις εξώθυρες. Ο πατέρας την ασημώνει ρίχνοντας λεφτά και χρυσό κόσμημα. Παλαιότερα έριχναν και οι καλεσμένοι χρυσές λίρες ή φλουριά. Όλοι ψάλλουν τα Αγιοβασιλιάτικα κάλαντα. Ο πατέρας χαράζει στην επιφάνεια της πίτας τρεις φορές σε σχήμα του σταυρού και ύστερα αρχίζει να κόβει. Το πρώτο κομμάτι του Αη Βασίλη και της Παναγίας. Το δεύτερο των γονιών και με τη σειρά τους ο παππούς, η γιαγιά, και τα παιδιά κατά ηλικία. Ύστερα συνεχίζει το κομμάτι του σπιτιού, του μαγαζιού, του καϊκιού, των χωραφιών. ΄Ολοι παρακολουθούν με κατάνυξη. Ο τυχερός που θα βρει το φλουρί το χαιρετά πρώτος και συνεχίζουν να το χαιρετούν όλοι θεωρείται ο τυχερός της φετινής χρονιάς και πιστεύεται ότι θα του φέρει γούρι. Η δεύτερη βασιλόπιτα κόβεται ανήμερα στο μεσημεριανό τραπέζι με τον ίδιο τρόπο και το ίδιο ενδιαφέρον. Φυσικά όλα αυτά τα ιερά έθιμα, φερμένα απ τους γονείς μας Αρτακηνούς από την Κύζικο της Μ. Ασίας, προσπαθούμε οι νεώτεροι να τα διατηρούμε και να τα μεταδώσουμε στα παιδιά μας