Δευτέρα 20 Ιουλίου 2020

Η ΔΙΡΦΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ




  (του Δημήτρη Μπαρσάκη)



Ο γραμματικός του 2ου αι. μ.Χ. Αίλιος Ηρωδιανός (Περί παρωνύμων, 3,2.884.7-8) και ο ιστορικός-γεωγράφος του 5ου/6ου αι. μ.Χ. Στέφανος Βυζάντιος (Εθνικά, 234.17), καταγράφοντας τη Δίρφη ως όρος της Εύβοιας, προσθέτουν ότι εκεί λατρευόταν η Ήρα η Διρφύα ("Διρφύα ἡ Ἥρα τιμᾶται"), που σημαίνει ότι κάπου στο όρος υπήρχε ναός της Ήρας. Πουθενά
δεν αναφέρεται ότι ο ναός βρισκόταν στην κορυφή της Δίρφης, όπως ορισμένοι διαδίδουν· αντίθετα, το λογικό θα ήταν να έκειτο χαμηλότερα, σε κάποιο πλάτωμα στις πλαγιές ή στους πρόποδες.
Ο Ευφορίων, Χαλκιδέος ποιητής του 3ου/2ου αι. π.Χ., χαρακτηρίζει τη Δίρφη τραχεία ("Δίρφυν ἀνὰ τρηχεῖαν", απόσπ. 73.1), με την έννοια ότι είναι απότομη και βραχώδης.
Ο Σιμωνίδης ο Κείος, ποιητής του 5ου αι π.Χ., σε ένα επιτύμβιο επίγραμμά του αφιερωμένο στη μνήμη πεσόντων Αθηναίων οπλιτών, δίνει την πληροφορία ότι τους βρήκε ο θάνατος κάτω από την πτυχωτή πλαγιά της Δίρφης ("Δίρφυος ἐδμήθημεν ὑπὸ πτυχί", Επιγράμματα, 16.26.1).
Ο Ευριπίδης, ο μεγάλος τραγικός ποιητής του 5ου αι. π.Χ., στην τραγωδία του Ηρακλής, αναφέρει την παράδοση ότι το βασιλιά Λύκο, ο οποίος σκότωσε το βασιλιά Κρέοντα και σφετερίστηκε το θρόνο της Θήβας, τον είχε θρέψει η Δίρφυς η Αβαντίς, δηλαδή ότι ο Λύκος είχε γεννηθεί και μεγαλώσει στη Δίρφη της Εύβοιας ("Δίρφυν τ' ἐρωτῶν ἥ σ' ἔθρεψ' Ἀβαντίδα", στ. 185).
O Λυκόφρων, Χαλκιδέος λόγιος και ποιητής του 4ου/3ου αι. π.Χ., στην τραγωδία του Αλεξάνδρα (ή Κασσάνδρα), μνημονεύει του Διρφωσσού και των Διακρίων τα σπήλαια ("Διρφωσσοῖο καὶ Διακρίων γωλειὰ", στ. 375-376). Από τα συμφραζόμενα (βλ. στ. 373-386) φαίνεται ότι ο Διρφωσσός και τα Διάκρια είναι όρη της Εύβοιας, οι πλαγιές των οποίων (ενν. οι ανατολικές) καταλήγουν βραχώδεις στο Αιγαίο. Ο Λυκόφρων, εν προκειμένω, κάνει λόγο για τα ξεβρασμένα πτώματα των Ελλήνων (Αχαιών) ναυαγών στις θαλασσοσπηλιές των δύο αυτών ορέων. Τα Διάκρια όρη πρέπει να ταυτίζονταν με τον Πυξαριά, την επιμήκη παραφυάδα της Δίρφης, η οποία "διακρίνει" (διαχωρίζει) το κεντρικό από το βόρειο τμήμα της Εύβοιας, έχοντας όντως και πολλές θαλασσοσπηλιές προς το Αιγαίο. Το ορωνύμιο Διρφωσσός δεν μαρτυρείται από άλλον αρχαίο συγγραφέα, αλλά εφόσον ανήκει σε ευβοϊκό όρος, αυτό δεν θα μπορούσε ασφαλώς να είναι κάποιο άγνωστο ή ανώνυμο όρος, παρά αυτή τούτη η Δίρφη, με τις γνωστές άλλωστε θαλασσοσπηλιές της στο Αιγαίο. Είναι δε εμφανής η πρόθεση του ποιητή να προσδώσει επικό χαρακτήρα στο όνομα, εξού και η επική κατάληξη "-(σσ)οιο" στη γενική (πβλ. Παρνησσοῖο, κατά τον Ησίοδο κ.ά.). Ωστόσο, έχει υποστηριχθεί από μια μικρή μερίδα μελετητών και η άποψη ότι ίσως ο Διρφωσσός είναι ποταμός της Δίρφης και ορισμένοι έχουν σπεύσει να τον ταυτίσουν με το ποτάμι των Στροπώνων, χωρίς πάντως αξιόλογα επιχειρήματα.
© Δημήτρης Μπαρσάκης, 2014

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.