Ο ΣΑΜΟΥΗΛ ΤΟΥ ΣΟΥΛΙΟΥ

Αυτός ο ηρωικός καλόγερος που δεν έσκυψε το κεφάλι μπροστά στον πανίσχυρο Αλή Πασά των Ιωαννίνων, ακόμη και όταν οι σκληροτράχηλοι Σουλιώτες αποφάσισαν να συνθηκολογήσουν και με το ολοκαύτωμα στο Κούγκι έμεινε άφωνη από θαυμασμό όλη η Ευρώπη, καταγόταν από τη Στενή της Εύβοιας.

Πάρα πολλοί παλαιοί και νέοι ιστορικοί συμφωνούν για την ανεκτίμητη προσφορά του Σαμουήλ στον αγώνα για την ελευθερία και πολλοί επίσης έχουν ασχοληθεί με τον τόπο καταγωγής του. Εκφράζοντας ο καθένας τη δική του γνώμη και εκδοχή χωρίς ιστορική τεκμηρίωση
Η ιστορία όμως δεν επιδέχεται ατεκμηρίωτες φημολογίες και εικασίες αλλά μόνο γεγονότα που απορρέουν από απτές ιστορικές πηγές.

Ο Σαμουήλ γεννήθηκε στη Στενή και ήταν γιος του Χριστόδουλου Δημάκου. Χειροτονήθηκε Ιερομόναχος και στη συνέχεια μετέβη στην Ήπειρο και συγκεκριμένα στο Σούλι. Τον πήρε μαζί του ένας Δεσπότης λέει η προφορική παράδοση.
Αργότερα πήρε μαζί του και την αδελφή του Αγγελού, που παντρεύτηκε με τον Ηπειρώτη Θωμά Τζιμάκα. Μετά το ολοκαύτωμα στο Κούγκι και τον ηρωικό θάνατο του Σαμουήλ η Αγγελού με το σύζυγό της ήρθαν στη Στενή.
Το επώνυμο «Θωμάς», που έχουν σήμερα οι απόγονοι της αδελφής του υιοθετήθηκε από το μικρό όνομα του Τζιμάκα, ο οποίος στη διαθήκη του 1853 αναφέρεται σαν Θωμάς Αναστασίου, που ήταν το όνομα του πατέρα του, πράγμα που συνηθιζόταν , μιας και τα επώνυμα δεν είχαν ακόμη κατοχυρωθεί, διότι ο Θωμάς Τζιμάκας απεβίωσε νωρίς, ίσως και πριν την απελευθέρωση μιας και τον γιο του Τασιό Θωμά, που χρημάτισε και Δήμαρχος Ληλαντίων τον αποκαλούσαν ο Τασιός της Αγγελούς.
Απ΄ ότι μας είπε ο Δημήτρης Θωμάς (φαρμακοποιός), ο παππούς του, του έλεγε πως ο δικός του πατέρας και παππούς του έλεγαν: «Εμείς οι Θωμάδες είχαμε στο σόι μας έναν καλόγερο και κει στο μοναστήρι που ήταν έβαλε φωτιά στα μπαρούτια και κάηκε, αλλά μην το λέτε πουθενά.» Αυτή η μυστικότητα οφείλετο στο ότι από την άλωση του Σουλίου μέχρι την απελευθέρωση της Εύβοιας πέρασαν περίπου 30 χρόνια και δεν έπρεπε να μάθουν οι Τούρκοι τη συγγένεια της συγκεκριμένης οικογένειας με τον ήρωα του Σουλίου.
Αυτά και άλλα πολλά που θα χρειαστεί χώρος να περιγράψω, αναφέρει η προφορική παράδοση για την καταγωγή του ηρωικού καλόγερου Σαμουήλ.
Μένει σε μας να ανιχνεύσουμε τη διαδρομή του με στοιχεία που αποδεικνύουν αυτή την αλληλουχία της προφορικής μαρτυρίας με γραπτές αποδείξεις και ιστορικές συμπτώσεις οι οποίες ταιριάζουν με τα λεγόμενα της οικογένειας και άλλων κατοίκων κυρίως ηλικιωμένων που από στόμα σε στόμα, συντηρούν την άποψη ότι ο καλόγερος Σαμουήλ ήταν Στενιώτης.
Η ύπαρξη του ονόματος «Δημάκης» αποδεικνύεται από το βιβλίο του Δημητρίου Γιαννούκου «Το χρονικό της Στενής» όπου στη σελίδα 27 στο κεφάλαιο «Τα καλύβια», αναφέρει ότι στη θέση «Καρά Λάκα», μεταξύ των άλλων είχε το καλύβι της και η οικογένεια Δημάκη. Επίσης σε διαθήκη του 1853 η φερόμενη ως αδελφή του Σαμουήλ αναφέρεται ως κόρη του Χριστόδουλου Δημάκου, ο οποίος όπως θα δούμε παρακάτω ήταν και πατέρας του Σαμουήλ.
Ο Γουναρόπουλος στην ιστορία του της νήσου Ευβοίας σελ. 334 αναφέρει για τον Σαμουήλ τα κάτωθι.
Σαμουήλ: Ούτος εγεννήθη περί το 1768 παρά Χριοστοδούλου Δημάκου εν Στενή του Δήμου Διρφύων, εσπούδασεν εν ταις μοναίς του Αγίου Δημητρίου και Αγίας Παρασκευής και ύστερον εχειροτονήθη εν τη πράξη Ιερομόναχος παρά του Επισκόπου Χαλκίδος Ιεροθέου.
Τα ίδια αναφέρει και ο Δημήτριος Γιαννούκος στο βιβλίο του «Το Χρονικό της Στενής του Νομού Ευβοίας» σελ 188.
Η Ιερά μονή του Αγίου Δημητρίου ήταν ανάμεσα στα χωριά Στενή και Λούτσα και η Ιερά μονή της Αγίας Παρασκευής ήταν σε απόσταση μισής περίπου ώρας οδοιπορικώς από την μονή Αγίου Δημητρίου, δυτικώς και λίγο έξω από το χωριό Λούτσα.
Σήμερα οι Ιερές αυτές μονές δεν υπάρχουν και οι Ναοί των μονών αυτών λειτουργούνται ανήμερα των εορτών τους.
Βλέπουμε λοιπόν πως χειροτονήθηκε από τον Επίσκοπο Χαλκίδος Ιερόθεο, ο οποίος, χρημάτισε Επίσκοπος Χαλκίδος από το 1782 μέχρι το 1799 και εν συνεχεία Μητροπολίτης Ιωαννίνων από το 1799 μέχρι το 1810 που απεβίωσε.
Στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Χάρη Πάτση διαβάζουμε στον τόμο 14 σελ. 46 «Μητροπολίτης Ιωαννίνων (1779-1810). Καταγόταν από τη Νάξο και ήταν ανιψιός του Οσίου Νικοδήμου του Αγιορείτου. Η εκκλησιαστική και Εθνική δράση του στην Ήπειρο υπήρξε παραδειγματική.
Στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse – Britannica τόμος 24 σελ 472 διαβάζουμε."Μητροπολίτης Ιωαννίνων (1799-1810) και προηγουμένως Επίσκοπος Ευβοίας (1782-1799). Γεννήθηκε στη Νάξο και ήταν ανιψιός του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου. Λόγιος και Ιεροπρεπής Ιεράρχης, ανέπτυξε στην Ήπειρο μεγάλη εκκλησιαστική και Εθνική δράση. Πέθανε το 1810".
Είναι λοιπόν φανερό ότι οι σχέσεις του Σαμουήλ και του Ιερόθεου ήταν πολύ στενές και δεδομένου πως και τους δύο τους διακατείχε ο πόθος για την ελευθερία, έφυγαν μαζί για τα Γιάννενα. Αυτός ήταν ο Δεσπότης με τον οποίο έφυγε μαζί για την Ήπειρο ο Σαμουήλ που αναφέρει η προφορική παράδοση το 1799, όπου ο Ιερόθεος τον τοποθέτησε στο Σούλι για να εμψυχώσει αλλά και να συνειδητοποιήσει τους Σουλιώτες στο πνεύμα του αγώνα, στην ιδέα της οικουμενικότητας της συμμετοχής και στην προσμονή μιας ελεύθερης πατρίδας.

Τότε που ο Ιερόθεος με τον Σαμουήλ αναχώρησαν για την ήπειρο ο καλόγερος ήταν 31 ετών (1768-1799).
Ο Αναστάσιος Γούδας, αναφέρει πως ο Σαμουήλ εμφανίστηκε στο Σούλι όταν ήταν 30 χρονών περίπου (Αναστ. Γούδα. Παράλληλοι βίοι. Αθήνα 1876 τόμος Β σελ. 215) μια ηλικία που ταιριάζει με την ηλικία του «δικού μας» Σαμουήλ και ο χρόνος εμφάνισής του ποικίλει με μικρές χρονικές διαφορές, που όλες συγκλίνουν στο λίγο πριν το 1.800. Γιατί λοιπόν να μην είναι το 1799;
Ο εγγονός της Αγγελούς Δημάκου, αδελφής του Καλόγερου Σαμουήλ, ο Γεώργιος Θωμάς, Λοχαγός του Πεζικού Α τάξεως και Βουλευτής της επαρχίας Χαλκίδος για τέσσερις εκλογικές περιόδους, απεβίωσε σε μικρή ηλικία 49 ετών και είχε γεννηθεί το 1830.
Η εφημερίδα Εύριπος στο φύλλο της 27-1-1879, δημοσίευσε νεκρολογία στην οποία μεταξύ άλλων αναφέρεται.
«Δεν υπάρχει πλέον εν τη ζωή ο βουλευτής Χαλκίδος και Λοχαγός του Πεζικού Γεώργιος Θωμάς. Ανεπαύθη εν Κυρίω και εκηδεύθη προσηκόντως την παρελθούσαν Τετάρτην. Έλκων το γένος εξ επισήμου οικογενείας ο μακαρίτης Γεώργιος, συγγενευούσης μετά του αοιδήμου Σαμουήλ του Σουλίου και υιός του Τασιού Θωμά, Δημάρχου επί πολλά έτη……≫
Πόσο λάθος να κάνει μια εφημερίδα που δημοσιεύει ένα άρθρο 76 χρόνια μετά την καταστροφή του Σουλίου;
Όταν ο Γεώργιος Θωμάς έχει γεννηθεί το 1830, μόλις δηλαδή 27 χρόνια από το γεγονός εκείνο και όταν η φερόμενη ως αδελφή του Σαμουήλ Αγγελού Δημάκου η οποία φέρεται ότι συνόδευσε τον αδελφό της Σαμουήλ, παντρεύτηκε με τον Θωμά Τζιμάκα και επέστρεψε μετά την καταστροφή του Σουλίου ζούσε και πέραν του 1853, δεδομένου ότι υπάρχει διαθήκη του 1853 που συντάχτηκε από τον συμβολαιογράφο Χαλκίδος Ρήγα Ορφανίδη στις 26-8-1853, με την οποία διανέμει την περιουσία της στα εγγόνια της μιας και ο γιος της Τασιός είχε αποβιώσει.
Κατά την επίσκεψη του Βασιλέως Όθωνος στη Στενή (10-11 Οκτωβρίου 1844) και αφού φιλοξενήθηκε στην οικία του δημάρχου τότε Τασιού Θωμά, όταν αναχώρησε πήρε μαζί του τον γιο του Τασιού και εγγονό της Αγγελούς Γεώργιο Θωμά σε ηλικία τότε 14 ετών, που γνώριζε λίγα γράμματα, τον έστειλε στο σχολείο και το 1849 εισήχθη στη σχολή Ευελπίδων, (Δημητρίου Γιαννούκου. Το Χρονικό της Στενής του Νομού Ευβοίας) Η κίνηση αυτή του Βασιλέως ήταν ένας φόρος τιμής προς τον πρόγονό του Σαμουήλ (αδελφός της γιαγιάς του Αγγελούς). Αυτός είναι ο Λοχαγός Πεζικού και βουλευτής που αναφέραμε πιο πάνω και στην νεκρολογία που δημοσίευσε η εφημερίδα Εύριπος το 1879 τον αναφέρει σαν απόγονο του Σαμουήλ.
Στη διαθήκη που προαναφέραμε, ο σύζυγος της Αγγελούς Θωμάς Τζιμάκας αναφέρεται ως Θωμάς Αναστασίου, (όνομα του πατέρα του) που σημαίνει πως είχε πεθάνει πολύ νωρίτερα και δεν πρόφτασε να κατοχυρώσει το επώνυμό του μετά την απελευθέρωση, ενώ τα εγγόνια της Αγγελούς δεν αναφέρονται σαν Δημήτριος Τασιού Θωμάς ή Γεώργιος Τασιού Θωμάς, αλλά σαν Δημήτριος Τασιού Θωμά και Γεώργιος Τασιού Θωμά. Που σημαίνει πως ήταν παιδιά του Τασιού, ο οποίος ήταν γιος του Θωμά. Από κει και πέρα όμως κατοχυρώνεται το επώνυμο Θωμάς. Το όνομα Τζιμάκας παραμένει σαν προσωνύμιο «παρατσούκλι»

Γιάννης Γιαννούκος

Δημοσιεύουμε παρακάτω φωτοτυπία της εφημερίδας Εύριπος (φύλλο της 27-1-1879),με την νεκρολογία σε μνήμη του Θωμά Γεωργίου και απ΄την οποία αποδεικνύεται η καταγωγή του Σαμουήλ.