Ξυνιαρομήτρος

Του Κώστα Γιαννούκου

Μια σπάνια φωτογραφία που περιήλθε στα «Διρφυακά Νέα», απεικονίζει μια ομάδα οπλοφόρων στη Θεσσαλία στις αρχές του περασμένου αιώνα.

Ο πρώτος της φωτογραφία που ονομάζεται Δημήτριος Παπαγεωργίου, μας φέρνει στο νου το Στενιώτη Δημήτριο Παπαγεωργίου, πιο γνωστός με την προσωνυμία «Ξυνιαρομήτρος», που λίγο-πολύ όλοι μας έχουμε ακουστά και με την ευκαιρία αυτή θα αναφερθούμε στη ζωή και στη δράση του.

Για να περιγράψουμε όμως τη ζωή, τη δράση, το γενεαλογικό δέντρο, το σόι και το συγγενολόι του Ξυνιαρομήτρου, χρειαζόμαστε ολόκληρα κατεβατά, αλλά για μια συνοπτική ενημέρωση των αναγνωστών, αναφέρουμε περιληπτικά τα εξής.

Η δράση του Ξυναρομήτρου αρχίζει από την εφηβική του ηλικία, στις αρχές της δεκαετίας του 1860 και αφορμή στάθηκε ο θάνατος για «λόγους τιμής» του αδελφού του Χαράλαμπου Παπαγεωργίου, από τον Αγγελή Τζίνη ή ψαρό (Ψαραγγελή).

Αργότερα ο Ξυνιαρομήτρος εκδικήθηκε το θάνατο του αδελφού του, σκοτώνοντας τον Ψαραγγελή και από τότε σχημάτισε μια ομάδα οπλοφόρων που δρούσε στην περιοχή, πότε νόμιμα και πότε παράνομα, ανάλογα με τις πολιτικές συγκυρίες.

Όπως είναι γνωστό, εκείνα τα χρόνια, τα διάφορα κόμματα και οι πολιτικοί, κατά τις προεκλογικές περιόδους, συνεργάζονταν μ΄ αυτές τις ομάδες, που με αντάλλαγμα την αμνηστία, επεδίωκαν να επηρεάσουν το εκλογικό αποτέλεσμα, ασκώντας βία στους αντιπάλους τους. Και όταν σχημάτιζαν κυβέρνηση τα κόμματα που υποστήριξαν οι ένοπλοι, τους χορηγούσαν αμνηστία και οι πράξεις τους ήταν νόμιμες. Όταν όμως επικρατούσε η αντίπαλη παράταξη, χαρακτηρίζονταν παράνομοι και φυγόδικοι.

Καταλυτική ήταν η συμβολή του Ξυνιαρομήτρου κατά τη διενέργεια των δημοτικών εκλογών. Σαν πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρουμε τις εκλογές του δήμου Διρφύων του 1883, που επικρατέστεροι για το αξίωμα του Δημάρχου ήταν ο Δημήτρης Σιμιτζής (Μπερμπέσης) με το Δημήτριο Παλαιολόγο (Μητρά).

Τη μέρα των εκλογών έπιασε με τους οπλοφόρους του τη «Ράχη» και εμπόδισε τους Μετοχιάτες, που στην πλειοψηφία τους ήταν με το «Μπερμπέση», να πάνε στη Στενή να ψηφίσουν, με αποτέλεσμα να πάρει τις εκλογές ο «Μητράς».

Η δράση του συνεχίστηκε μέχρι το τέλος του αιώνα και είχε τη σφραγίδα του δυναμισμού, απόρροια του δυναμικού και βίαιου χαρακτήρα του και οι πιο παλιοί που τον είχαν προφτάσει στη ζωή, για να τονίσουν και να προσδώσουν έμφαση στο δυναμισμό και την προσωπικότητά του, έλεγαν συχνά, πως όταν περπάταγε ο Ξυνιαρομήτρος «έτριζε ο τόπος».

Η φήμη του για τη δράση του, ξεπέρασε τα όρια της Εύβοιας, φτάνοντας μέχρι τη Θεσσαλία και οι Θεσσαλοί γαιοκτήμονες, «εκτιμώντας τα προσόντα του», τον κάλεσαν και προσλήφθηκε αρχιεπιστάτης στα κτήματα ενός μεγαλοτσιφλικά.

Εκεί μετακόμισε με την οικογένειά του και ο γιος του, ο γιατρός Νικόλαος Παπαγεωργίου, στα μαθητικά του χρόνια, πήγαινε στο γυμνάσιο της Καρδίτσας και ήταν συμμαθητές με τον ήρωα της Μικρασιατικής εκστρατείας και μετέπειτα πρωθυπουργό της Ελλάδος Στρατηγό Νικόλαο Πλαστήρα.

Μετά την πολυτάραχη ζωή του, τραγικό υπήρξε το τέλος του Ξυνιαρομήτρου. Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή, μετά από ένα ολονύκτιο γλέντι, προσπαθώντας να περάσει με το άλογό του τον Πηνειό ποταμό, παρασύρθηκε από τα ορμητικά νερά και πνίγηκε. Σύμφωνα όμως με την ανεπίσημη εκδοχή που είναι και η πιθανότερη, ο θάνατός του οφείλεται σε «καρτέρι» που του είχαν στήσει επαναστατημένοι κολίγοι ή βαλτοί οπλοφόροι άλλων αντίζηλων τσιφλικάδων.

Μετά το θάνατό του η οικογένειά του επέστρεψε στη Στενή και οι απόγονοί του οι Ξυνιαραίοι επηρέαζαν για αρκετά χρόνια την πολιτική ζωή του τόπου.

Ο γιος του Νικόλαος Παπαγεωργίου ή όπως ήταν πιο γνωστός «ο γιατρός ο Ξυνιάρης», είχε εκλεγεί βουλευτής τη δεκαετία του 1920 με κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου και ο μικρός γιος του Παντελής, ανώτατος αξιωματικός του στρατού, μετά την αποστρατεία του, στις αρχές της μεταπολεμικής περιόδου, πολιτεύτηκε με το υπό τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο κόμμα του Μετώπου Εθνικής Αναδημιουργίας (ΜΕΑ).

Τέλος αναφέρουμε ότι και η τοπική λαϊκή μούσα, δεν έμεινε αδιάφορη για τη δράση του Ξυνιαρομήτρου.

Στα βορεινά χωριά και ιδιαίτερα στην Αγιά-Σοφιά μέχρι προπολεμικά, σωζόταν ένα τραγούδι της τάβλας, που εξυμνούσε τα κατορθώματά του.