ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Ο θρύλος λέει ότι η περιοχή μέσα στο λόγγο της Στενής ήταν το άντρο των αδούλωτων Κλαριτών οι οποίοι δεν προσκύνησαν ποτέ τους τούρκους .Την περιοχή τότε την έλεγαν Κλεισούρα2. Αυτά τα λέει ο μύθος. Η ιστορία μιλάει για τα Καλύβια και είναι καταγραμμένα στο Χρονικό της Στενής του Δημήτρη Γιαννούκου. Ο μύθος και η ιστορία ίσως δεν έχουν μεγάλη διαφορά. Υπάρχουν και οι θέσεις των Καλυβιών μέσα στο απροσπέλαστο δάσος της Στενής καθώς και τα ονόματα αυτών που έμεναν εκεί3. Πέτρινες κατασκευές καλυμμένες με χοντρούς κορμούς δένδρων,  ενώ η στέγη τους ήταν με ξύλα, χώμα και κλαριά. Ακόμα κι αν έβρισκαν οι τούρκοι τα δυσδιάκριτα μονοπάτια κι έφταναν κοντά τους ήταν πού δύσκολο να τα ξεχωρίσουν μέσα στην πυκνή βλάστηση. Δεν ξέρουμε από πότε οι διωκόμενοι Έλληνες έβρισκαν καταφύγιο μέσα στον λόγγο της Στενής4. Η  καταγραφή του Χρονικού αφορά τις τελευταίες δεκαετίες των προεπαναστατικών χρόνων. Οι θέσεις των Καλυβιών όμως, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι παλαιότερα από την εποχή που περιγράφεται στο Χρονικό αυτοί που έμεναν εκεί ίσως να διέμεναν μόνιμα. Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι σε όλες τις τοποθεσίες που υπήρχαν Καλύβια υπήρχε κοντά πηγαίο νερό. Το δάσος τους παρείχε τροφή όπως κάστανα, μανιτάρια, χόρτα όπως και κυνήγι. Παράλληλα σε πολλά σημεία του δάσους έσπερναν σιτάρι, καλαμπόκι, κριθάρι. Βέβαια όπως μπορεί να αντιληφθεί η διαμονή και η διαβίωση ήταν διαρκής αγώνας επιβίωσης ειδικά την εποχή του χειμώνα.

 Ο δάσκαλος Γιώργος Ντεγιάννης στο βιβλίο του «Μέσα στους λόγγους» ονομάζει τα Καλύβια τα «Άγια των Αγίων» γιατί αποτελούσαν το σύμβολο-αν όχι τον πυρήνα-του άσβεστου πάθους και του ονείρου των κατοίκων της περιοχής για λευτεριά. Ο Δημήτρης Γιαννούκος στο Χρονικό αναφέρει σαν τόπο λατρείας εκκλησάκι που υπήρχε στην περιοχή Σταυροδήμα.

                                         Το χωριό

 Το 1790 έχουμε την πρώτη και μοναδική  μαζική εγκατάσταση στην σημερινή θέση του Χωριού. Λέγοντας Χωριό εννοούμε την Πάνω Στενή. Ακόμα και σήμερα οι Κατωχωρίτες όταν πηγαίνουν στην Πάνω Στενή λένε ότι πάω στο Χωριό. Οι κάτοικοι των οικισμών της περιοχής Σκουντέρι μεταφέρθηκαν επτά χιλιόμετρα βορειότερα στην σημερινή θέση του Χωριού. Οι λόγοι ήταν δυο. Μια λοιμώδης ασθένεια άγνωστο σε εμάς πόσο μεγάλη ήταν η καταστροφή και οι απώλειες που προκάλεσε κατά πρώτο λόγο και κατά δεύτερο λόγο οι πιέσεις των τούρκων οι οποίες έγιναν πολύ πιο έντονες5. Μετά το 1790 η εγκατάσταση οικογενειών από πολλά μέρη της Ελλάδας αλλά και από την γύρω περιοχή συνεχίστηκε για πολλά χρόνια.

                                      ΜΑΡΟΥΣΑ

Για την περίοδο πριν από το 1790 οι πληροφορίες που έχουμε είναι ελάχιστες. Πόσο μάλλον για το τι φορούσαν. Από εκεί και ύστερα υπάρχει μια αναφορά για έναν γάμο που έγινε στη Στενή το 1825 στο διήγημα του Νικόλαου Αντωνόπουλου που εκδόθηκε το 1886 «Μαρούσα η Στροπωνιάτισσα». Ανάμεσα στα έθιμα του γάμου περιγράφεται το μαντήλι(μπόλια) της νύφης και των άλλων γυναικών στο γάμο, το οποίο ήταν κόκκινο με σχέδια από λουλούδια διαφόρων χρωμάτων, το μέτωπο της ήταν καλυμμένο από σύμπλεγμα χρυσών και αργυρών νομισμάτων και το πρόσωπο της βαμμένο με κόκκινη και πυκνή ύλη η οποία ονομαζόταν «κίννα»7.

                                      ΕΠΙΡΡΟΕΣ

Η σύντομη ιστορική αναφορά που προηγήθηκε  έχει άμεση σχέση με την εξέλιξη της παραδοσιακής φορεσιάς της Στενής  καθώς θεωρούμε ότι είναι αδύνατον να μην επηρέασαν όλες αυτές οι μετακινήσεις. Βέβαια την περίοδο εκείνη υπήρχε και η παράδοση οι αλλαγές να γίνονται μέσα σε προκαθορισμένα πλαίσια του κώδικα ενδυμασίας του κάθε τόπου. Άλλωστε και στην υπόλοιπη Εύβοια που δεν είχαν ντόπιους μαστόρους και τα ρούχα τα έραβαν πλανόδιοι ράφτες «οι τερζήδες» σε κάθε χωριό που πήγαιναν προσαρμόζονταν στο τοπικό ύφος.

Το εμπόριο

Επίσης στη Στενή αναπτύχθηκε  αγορά με μεγάλα εμπορικά καταστήματα και πολλούς τεχνίτες. Ανάμεσα σε αυτούς που εγκαταστάθηκαν στη Στενή εκτός από τους ράφτες που αναφέραμε  ήταν και τσαρουχοποιοί, χρυσικοί ή κοεμτζήδες που έφτιαχναν τα κιργκιφίσια9. Επίσης από το 1864 ξεκίνησε και το παζάρι της Κάτω Στενής. Όπως έχει διασωθεί ένα από τα πιο εμπορεύσιμα προϊόντα του παζαριού ήταν το μαλλί. Από όλα τα γειτονικά χωριά και ειδικά από το Μαυρόπουλο περίμεναν το παζάρι για να πουλήσουν το μαλλί που παρήγαγαν.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΗΤΑΚΗΣ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΣΤΕΝΗΣ